Sed quia sua liburua aurkeztu zenuen Euskararen Nazioarteko Egunean. Euskararen inguruko gogoeta bat al da liburua?
Ikaragarri zaila egiten zait liburua aurkeztea. Euskararen inguruko gogoeta? Bai eta ez. Nondik sortu da liburua? Jorge Oteizaren Quousque Tandem baliatu dut oinarri gisa. Garai batean, oso erreferentziala izan zen lan hori, eta konturatu naiz egun jendeak ez duela ezagutzen Oteiza: jendeak izena entzun du, baina hortik aurrera ezer ere ez daki hari buruz, Arte Ederretako batzuek eta beste zenbait frikik izan ezik. Quousque Tandem garai batean sekulakoa izan zen, eta gaur egun jendeak ez daki zer den. Oteizak, liburu horretan, egin zuen sekulako pelikula, harrietatik abiatuta. Orduan, nik antzeko zerbait egin dut, hizkuntzatik abiatuta. Deskribasmatzen dut pelikula bat, berreraikitzen dut eta berrasmatzen dut euskal gogo jatorrizko bat. Hark asmatu zuen bezala harrietatik, nik asmatzen dut hizkuntzatik.
Zer esan nahi du izenburuak?
Liburuaren egiturak Quousque Tandem imitatzen du: azaleko argazkiak, izenburuak... Oteizak latinezko esaldi bat baliatu zuen izenburu gisa, eta horregatik aukeratu dut nik ere latinezko esaera bat: Sed quia sua. Zera esan nahi du: baizik eta berea delako. Paralelismo hori gorde nahi da. Hori da gutxi gorabehera planteamendua, oso planteamendu arraroa; neu esaten ari naizela konturatzen naiz hala dela. Zergatik hau? Ba ez dakit.
Izenburu nagusiaz gain, gazteentzako eta helduentzako titular ezberdinak pentsatu dituzu.
Quousque Tandem euskaratik da berez izenburua, baina horrek gazte bati ez dio ezer esaten. Orduan, gauzak eguneratuz bezala, pentsatu dut beste titular bat, gazteentzat: euskara dekoloniala berraurkitzea edo birsortzea. Orain dekolonialtasun hitza gora eta behera dabil; feminismo dekoloniala eta abar. Hitz hori sartu nahi nuen, agian belarria jarriko diolako orain dekolonialtasun horren gorabeheran dabilen jendeak.
Zergatik Oteiza? Zergatik Quousque Tandem?
Oteiza mundu osoan ezaguna zen artista bat izan zen. Ibilbidea bukatu zuenean, Euskal Herriko historiaurreko artea eta berak pertsonalki egindako ibilbide artistikoa bat eginda zeudela ikusi zuen, eta berak lortu zuena orain dela milaka urte eginda zegoela uste izan zuen. Eta hortik ateratzen du, hustasun zera horretatik, euskal izaera bat edo. Eta nik atera dut hizkuntzatik ez dakit zer; ez dakit ezta izaera bat den ere. Hizkuntza batean nahiz bestean, gizakiok gauzak esaten ditugu. Baina hizkuntzak berak, inork hitz egin gabe, zerbait esaten al du? Liburua da saio bat hizkuntzak berak zerbait esaten al duen antzemateko.
Zuk uste duzu hizkuntzak bere aldetik zerbait esaten duela?
Ez dakit, baina hala balitz bezala idatzi dut liburua. Iruditzen zait literaturarentzat filologikoegia dela liburuan jaso dudana, eta filologoentzat poetiko-metafisiko-zoroegia. Gauza xelebre bat da. Ez nuen uste argitaratuko zenik; beno, esperantza pixka bat baneukan, baina xelebrea da... Idazten hasi nintzenean ez neukan batere argi argitaratuko zen ala ez. Ulertuko nuke ez argitaratzea.
Noiz hasi zinen idazten?
Liburuan esaten dut 15 urterekin hasi nintzela gauza horiei bueltak ematen. "Usteak erdia ustel" esan, eta pentsatzen nuen: "Hizkuntza honek zerbait esaten du". Orain, bi urte pentsatzen eta beste bi idazten pasatu ditut; lau urteko prozesua izan da.
Iñaki Segurolak zer kezka ditu gai horien inguruan?
Euskal Filologia ikasi nuen, eta hainbat hiztegiren proiektuetan parte hartu dut. Beste gauza askoren bueltan ere ibili naiz, eta handik eta hemendik, munstro hau sortu da. Askotan erabiltzen dut hitz hori liburua definitzeko.
Oteiza "euskal profeta belarrimotza" dela diozu. Zergatik?
Hori beti esan izan zaio Oteizari. Oteiza 1908an Orion jaio zen, baina ez zekien euskaraz. Aita azkoitiarra zuen, Azkoitiko baserri batekoa. Izarraizpeko azkoitiar baserritar bat Orioko aberats batekin ezkondu eta Oteiza sortzen da. Eta Oteizak bere poema batzuetan zera esaten du: niño mutilado. Zer da hori? Ez zekiela euskaraz. Eta hori zen bere harra, bere mina. Bere Azkoitiko aitonak seguru asko ez zuen erdaraz jakingo, eta askotan kontatzen du ez ziola ulertzen hari. Trauma hori zeukan.
Jarraitu elkarrizketa irakurtzen Urola Kostako Hitzaren webgunean.