"Islam munduan oso seguru sentitzen naiz, jende ona da"

Urola Kostako Hitza 2011ko api. 15a, 18:04
Mikel Aiestaran, lanean.

Mikel Aiestaran kazetariari elkarrizketa egin dio Urola Kostako Hitza-k

Gaddafi erortzen ikusi ez izanaren penaz itzuli da Azpeitiko bizilaguna Libiatik, baina laster berriz nonbaitera joateko asmoz da, gatazkak lehen lerrotik bizitzeak sortzen dion zirrara albo batera uzteko ez baitu asmorik

Mikel Aiestaran (Beasain, 1975; Azpeitian bizi da) kazetaria Libiatik etorri berri da, Tunisian eta Egipton ere gertutik jarraitu ditu iraultzak. Duela bost urte erabaki zuen gerren berri lehen lerrotik ematea, eta ordutik Iranen, Afganistanen, Libanon, Iraken, Pakistanen eta beste zenbait herrialdetan izan da.

Zenbat denbora egin duzu etxetik kanpo azken irteera honetan?

Urtarrilaren 4an atera nintzen Turkiaren menpeko Kurdistanera, lan bat egitera. Handik Tunisiara joan nintzen, gero Egiptora, eta handik Libiara. Joan den ostiralean itzuli nintzen Azpeitira. Irteten zarenean inoiz ez dakizu noiz arte izango den. Joaneko txartela hartzen dut beti, bueltakoa ez.

Nolakoa izan da itzulera?

Nahiko sentsazio txarrarekin itzuli naiz. Tunisiatik Ben Ali botata atera ginen, Egiptotik ere Mubarak botata atera ginen, eta gu itzuli gara, baina Gaddafik hor jarraitzen du. Argi gelditu da behintzat nazioarteko analistak ipurdi bistan gelditu direla. Inork ez zuen horrelakorik espero. Itzuliko gara Gaddafi botatzera.

Hemen ikusten denez, Gaddafi da gaiztoa eta errebeldeak onak. Hala al da hori Libian bertan?

Ez dago dudarik edozein gatazkatan daudela onak eta txarrak. Gure kasuan, orain arte, Libia Ipar Korea bezala zen, ezin genuen inolaz ere sartu eta, orain, alde batean behintzat, ongietorriak gara. Kontuan hartu behar da zer nolako ibilbidea izan duen Libiak kazetariekin, eta Tripolin bertan nola egiten duten lan kazetariek, hotelean sartuta, zaindariekin, mugitu ezinik. Manu Brabo eta beste hiru kazetari espetxean daude oraindik. Kazetariontzat behintzat argi dago zein den txarra eta zein ona. Haientzat ere lehen aldia zen atzerritarrak eta kazetariak ikusten zituztela, eta kazetaritzarako oso toki ona da.

Zein da harrera on horren arrazoia? Azkenean norbaitek kasu egin izana?

Hori da. Imaginatu nola bizi izan diren haiek azken lau hamarkadetan. Ez dakit onak edo txarrak diren, baina badakit Gaddafi behintzat ez dela ona. Nik ez dut Gaddafi bat nahi hemen Azpeitian.

Hala eta guztiz ere, oso babestuta egon da Gaddafi, ezta?

Libiara joan naizen lehen aldia izan da. Baina historiari begiratuz, tipo hau arabista, komunista, sozialista, faszista izan da, denetik izan da. Azken etapa honetan, batez ere, pribatizazio latza izan da. Petrolioa ere pribatizatu egin da eta hori oso ona da Europarentzat. Horregatik babesa ekonomikoa izan da ehuneko ehunean, ez politikoa.

NATOren esku-hartzea nola ikusi zenuten?

Larunbat hartan izugarrizko lasaitasuna hartu nuen. Gaddafiren tropak 24 orduz bonbardatzen ari ziren, ez dakizue nola gainera. Eta Frantziako hegazkinak etorri ziren, pim-pum, eta minutu batetik bestera, amaitu egin zen. Bakea.

Eraso garbia izan al da, beraz, helburu finko batzuen kontrakoa?

Bai, garbia izan da. Gertatzen dena da behin sartzen direnean ez dakitela nola irten. Ez daukate planik, eta ikusten joaten dira, gertatzen denaren arabera erabakiak hartzen. Libiarren eurek oso ondo ikusi dute, batez ere, Frantziaren eta AEBen esku-hartzea, NATO sartu baino lehen. Behin NATO sartuta, Turkia ere sartu da, eta erasoak baretu egin dira. Errebeldeek, ordea, eraso asko nahi zituzten; toki askotan eta aldi berean. Hori zen eskatzen zutena hasieran: aire eremua ixtea -bi egunez itxi zuten-, eta erasoak. Hasieran eraso latzak izan ziren, baina gero baretzen joan ziren. Espainiak, esaterako, ez zuen eraso egiten, ezta beste herrialde batzuek ere. Eta behin AEBek eraso egiteari utzi zienean, errebeldeak atzeraka joaten hasi ziren. Horregatik, NATOrekin ez daude hain konforme.

NATOk esku hartu du Libian. Baina zergatik ez, adibidez, Palestinan edo Mendebaldeko Saharan?

Argi dago. Zergatik ez dute aire eremua ixten Gazan? Han ere zibilak daude, eta Israelek bonbardatu egiten du. Interes ekonomikoak daude atzean, argi eta garbi. Baina horiek ez daude gure esku. Gure lana informatzea da, eta esku-hartzea ondo dagoen ala ez esatea; egoera aztertzea. Baina makropolitika beste kontu bat da.

Hemen herrialde arabiar denak zaku berean sartzeko joera dago. Baina zertan desberdintzen dira bata bestearengandik?

Libia, adibidez, sekulakoa da. Egipton eta Tunisian kazetariekin ez zeuden ohituta, eta jendeak hitz egin nahi zuen, gauzak kontatu. Lanerako oso ederra izan da. Gazara joaten bazara, han aspertu xamar daude jada beti galdera berak entzuteaz. Azken hiru herrialde hauetan, ordea, dena berria zen egunero. Ume txiki batek bezala gozatu dut.

Beldurrik sentitu al duzu?

Orokorrean ez. Libian bai, baina gauza bat da iraultza eta beste bat gerra. Libiakoa jada ez da iraultza. Beste fase batean dago, baina Bengasi edo Derna bezalako lekuetan gelditzen bazara, giro itxaropentsu, kreatibo eta politikoki bizia dago. Gozada bat da. Gizarte gazteak dira, baina kontraesan askokoak dira baita. Demokrazia, hauteskundeak eta giza eskubideak eskatzen ari dira, baina emakume denak etxean daude. Eta zera pentsatzen duzu: Hasi etxetik, ez? Libian zirrara gehien eragin didana zera da, iraultza eta gerra egiten ari direla, baina gizonak bakarrik. Emakumerik ez da ikusten han. Tunisian eta Egipton, aldiz, emakumeek jo eta su jardun zuten. Ikaragarria zen, gainera. Emakumeek eta gizonek denak elkarrekin egiten zuten otoitz. Hori ez dut inon ikusi bost urtean. Hunkigarria izan zen.

Ezagutzen ez duzun herrialde batera iristean, nondik hasten zara?

Gauza bat sortu orduko hara joaten naiz, eta han nagoela, hedabideei esaten diet: "Hemen nago". Eta lanean hasten naiz. Lehenik eta behin, toki bat topatu behar duzu, segurua eta lanerako egokia. Dena berria da, eta segurtasuna zaintzea da lehentasuna. Tokia ikuskatuz joaten zara, noraino joan zaitezkeen eta sentsazioak neurtzen. Komunikazioak ere ziurtatu behar dituzu; telefonoak, lineak, Interneta dagoen ala ez, satelitea erabili behar duzun ala ez...

Taldean joaten zara ala bakarrik?

Bakarrik joaten naiz, eta hara iritsitakoan osatu behar izaten dut taldea. Kamera neuk eramaten dut, eta neuk grabatzen dut dena. Hori kazetarion egoeraren isla izan daiteke. Baina talde on bat osatzea oso garrantzitsua da. Konfiantzazko taxista bat eta itzultzaile bat oinarrizkoak dira. Egipton kalean nengoen gaztelaniaz ETB2rako neure burua grabatzen, eta lagun bat gerturatu, eta gazteleraz hitz egiten entzun ninduela esan zidan. Elkarrekin hasi ginen lanean. Oso-oso jatorra zen, eta oso esperientzia ona izan zen. Bengasin berdin. Plazan hasi nintzen bertakoa grabatzen, eta batek ETB ikusi zuenean, hamar urtez Gasteizen bizi izan zela esanez etorri zitzaidan. Lan egin nahi al zuen galdetu nion. Casting txiki bat egin, eta azkenean elkarrekin jardun dugu lanean.

Komunikabideek askatasunez informatzeko aukera ematen al dizute?

Bai. Orokorrean nazioarteko informazioa ez dago oso pozoinduta edo ukituta. Niri behintzat, ez ETBn ez Vocenton, inoiz ez didate agindu zer esan eta zer ez. Ez dut alde horretatik inolako arazorik.

Kazetariok, horrelakoetan, konpetentzia zarete ala elkarri laguntzen diozue?

Lagunak izanez gero, elkarri laguntzen diogu. Azkenean, pertsonen arteko harremana da. Eta erlazioa ona denean laguntzen diogu elkarri. Baina kazetariak garen neurrian konpetentzia gara, noski. Autonomoa izatea da onena. Zu zeure ekipoarekin joan eta inori ezer ez eskatzea. Bestela bueltan etorriko zaizu, seguru. Baina ni ere asko lagundu naute, egia esan.

Garai bateko gatazketara bidaltzen zituzten kazetariek parrandazale ospea zuten. Orain ba al daude horrelakoak?

Bai, badaude. Baina prekarietatea ere iritsi da sektore honetara. Garai batean kazetari mota hau klase altukoa zen, baina orain ez. Orain gehienak freelance-ak gara. Gu behintzat ez gara horrela ibiltzen.

Hainbat erreportaje egin duzu hainbat herrialdetan, bertako biztanleengana hurbilduz. Gustuko al duzu mota horretako lanak egitea?

Bai. Normalean agentziek ematen ez duten informazioa eskaintzen saiatzen naiz. Agentziek oso informazio ona ematen dute; argazkilari eta kamera onak dituzte eta iturriak ere oso onak dituzte. Baina horietatik kanpoko informazioa edo testigantzak lortzen saiatzen naiz, nahiz eta askotan ez lortu. Nazioarteko kazetaritzan, dena den, agentziek agintzen dute, oro har. Reutersek edo Al Jazeerak esaten dutena garrantzitsuagoa da Mikel Ayestaranek esaten duena baino. Baina oso pozik nago ETBn, askatasun osoz egiten dudalako lan, eta beti dagoelako tartea bideo bereziak sartzeko. Hori ezinezkoa da Espainiako kate pribatuetan.

Noiz erabaki zenuen gatazkatako kazetari izan nahi zenuela?

Beti egin nahi izan nuen zerbait zen. Baina, noski, garai hartan Diario Vasco-n lanean nengoela, ezin nien eskatu herrialde horietakoren batera bidaltzeko. Aukera bakarra neure kontura hastea zen. Probatu dut, eta ondo doakit, orain artean. Hemen sartzea oso zaila dela uste dut, baina baita irtetea ere.

Ikusten duzu zeure burua beste kazetaritza mota bat egiten?

Ez, ez dut uste beharrik izan ezean aldatuko dudanik lan egiteko modu hau. Oso gustura nago. Normalean 6-7 hilabete pasatzen dut bidaiatzen, eta besteak Azpeitian.

Familiak zer moduz darama zure lanbidea?

Ondo. Lana da azken finean. Lehen ez zen hobea. Goizeko hamarretan etxetik atera eta gaueko hamarretan iristen nintzen. Eta orain behintzat, hemen nagoenean, hemen nago, egun osoz. Lehen ordu gehiago sartzen nituen eta lotura ere desberdina da. Gainera, presio handiagoa sentitzen nuen informazio lokala egitean nazioarteko informazioa lantzean baino.

Arabiarra ez den beste eremuren batean lan egin nahiko al zenuke?

Islam munduan oso seguru sentitzen naiz. Jende ona da eta segurtasuna oinarrizkoa da. Hegoamerikara joateak ez dit horrelako sentsaziorik ematen. Baina egunen batean joango naiz, eta probatuko dut. Dena den, orain oso momentu polita da, politikoki eta historikoki. Pentsa, Mubarak erori da!

2.0 iraultza deitu zaie. Horrenbesteko eragina izan du Internetak?

Bai, erabat. Arazoak hasten zirenean ere lehenengo gauza Interneta moztea izaten zen. Libian oraindik ere moztuta dago. Tunisiako basamortuko azken herrian ere Internet kafeak zeuden, eta jendeak chateatu egiten zuen, topera. Horrek eragin zuzena dauka. Zentsura apur bat bazegoen, sexuarekin zerikusia duten webguneak, Anai Musulmanen webguneak, esaterako, mugatuta zeuden. Baina bestela, hori informazioa da eta informazioa bizia.

Zein gatazka da gehien markatu zaituena?

Libanokoa, 2006an. Libano eta Israelen artekoa, lehenengoa izan zelako, eta oso indartsua izan zelako. Gaddafiren bonbardaketak ez dira ezer Israelek Libanon egin zuenarekin alderatuta. Libiakoak ere markatu nau, ze han ez dago Hezbola edo Hamas bat. Han herritarren borroka izan zen; aita-semeek jardun dute elkarrekin borrokan, bizitza defendatzeagatik. Horrek ere indarra eta itxaropena ematen du.

Eta zein da ahaztu ezin duzun irudia?

Gorputegietakoa. Zibilak hiltzen dituztenean ni joan egiten naiz horiek ikustera. Zaila da horietan lan egitea, zein irudi hartu, zein ez. Etika sartzen da jokoan, baina irudi horiek atera egin behar dira mundura, jendeak zibilak hiltzen direla ikus dezan.

Zer usain izaten dute gatazkek eta gerrek?

Usain nahasketa handia. Hildakoen usaina ikaragarria da, ezin duzu arropatik kendu. Bonbardaketa baten osteko bolbora eta hildako usaina ikaragarria da.

Nola ikasi duzu? Irakaslerik izan al duzu?

Besteek egiten dutena errepikatuz ikasi dut. Haien alboan jarri eta haiek egiten dutena egin. Bost urte bakarrik daramatzat lan honetan, eta ikasten ari naiz. Oso bide luzea dut aurretik. Hala espero du, behinik behin.